زاویه بسته

صحبت های استاد کارگاه آموزشی خانواده و زنان به اوج خود رسیده بود که یکی از دانشجویان با سوال خود رشته سخن استاد را پاره کرد و بند از پای سوال پنهان شده دیگر بچه ها گشود. «آیا در اسلام این فقط زنان هستند که در قبال همسر خود مسئول اند و مکلف؟» سوال آن دختر دانشجو نه بوی طعن می داد و نه تحقیر، بلکه یک سوال واقعی بود برای روشن شدن ذهنی که مشغول به نظر می رسید. از کارگاه که بیرون بیاییم، می توانیم روی در و دیوار زندگی امروزمان، یعنی هرجایی که سخن از خانواده و زنان باشد ریشه های سوال شکل گرفته در ذهن آن دختر را بیابیم. وقتی زیرنویس های تلویزیون در برنامه های خانواده، کارشناسان مختلف دینی-خانوادگی در محیط های مختلف، اساتید معارف دانشگاه سرکلاس های درس، حضرات روحانی بالای منابر تنها روی سخنشان با زنانِ خانواده ها بوده و فقط وظایف آنها را بهشان گوشزد کنند معلوم است که سوالی اینچنین در ذهن مخاطب شکل می گیرد. این در حالی است که بسته به اهمیت خانواده در اسلام، هم درباره وظایف و تکالیف زنان سخن و دستورالعمل داریم و هم در خصوص وظایف و تکالیف مردان. موازنه حق و تکلیف هم که یکی از اصول اساسی ماست از وجود هر حقی در کنار هر تکلیف و هر تکلیفی در کنار هر حقی سخن می گوید. اما چرا گفتمانی غالب می شود که بدون سخن گفتن از تکالیف مردان در قبال همسران تنها از حقوقشان سخن می گوید و در مقابل با فراموش کردن حقوق زنان بر همسرانشان تنها پای تکالیف ایشان را به میان می آورد؟ شاید ریشه این امر را بتوان در جایگاه ویژه زنان در خانواده و نقش پررنگی که در مدیریت این نهاد مهم دارند جست. یعنی لایه های مدیریتی پنهان و آشکار زنان در خانواده که نسبتی وثیق با فرزندان و همسرانشان دارد کارشناسان را به طرح پررنگ مبحث از این منظر وادار می کند. اما نکته این است که با غلبه این نگاه نه تنها کمکی به موضوع نکرده ایم، بلکه زمینه ایجاد شبهه را نیز فراهم آورده ایم. با ادامه این وضع هرکسی در هرجایگاهی می تواند با سوال آن دختر مواجه شود، از آنجا که اکثر این کارشناسان نیز از منظر اسلام سخن میگویند طبیعی است که سوال در خصوص اسلام مطرح شود نه دیدگاه کارشناسان. این در حالی است که اگر نگوئیم کارشناسان محترم مبتنی بر زاویه فکری خود و با انتخاب شخصی این بخش را پررنگ کرده اند، باید از یک اغماض ناخودآگاه سخن بگوئیم که می تواند آسیب های زیادی را با خود به همراه داشته باشد. موازنه حق و تکلیف در اسلام حقیقتی است انکارناپذیر و هر کارشناس منصفی باید طرح حقوق و تکالیف در کنار یکدیگر را وظیفه شرعی، عقلی، علمی و حرفه ای خود بداند؛ نه اینکه با انتخاب زاویه ای بسته که تنها بخشی از ماجرا را می بیند به حقیقت و جامعه آسیب برساند.

انتشار در همشهری جوان